Ambitie

De uitwerking van bovenstaande visie van SO Fryslân leidt tot de ambitie om op een aantal punten nog sterker te worden. De organisatie als geheel, de afzonderlijke scholen en de individuele medewerkers hebben een grondhouding waarin de doorontwikkeling van professionaliteit vanzelf spreekt. SO Fryslân streeft dus naar een antwoord op veranderingen die raken aan het speciaal onderwijs.

De kennis van en visie op speciaal onderwijs van SO Fryslân is niet alleen waardevol binnen de eigen organisatie, maar ook voor externe partijen in en buiten de regio. SO Fryslân wil op het vlak van het speciaal onderwijs samenwerken met het onderwijs in het algemeen en een logische gesprekspartner zijn voor het onderwijs- en zorgveld, overheden, het bedrijfsleven en de politiek. Zo kan een structurele bijdrage worden geleverd aan de discussie over bijvoorbeeld de inrichting van het speciaal onderwijs en de integratie van mensen met een arbeidsbeperking in de reguliere arbeidsmarkt.

Missie

Mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking hebben kennis en vaardigheden nodig om hun eigen plaats in de maatschappij te kunnen innemen. Het aanleren van deze kennis en kunde vergt een speciale onderwijskundige aanpak. Het onderwijs op de scholen van SO Fryslân is er op gericht, om leerlingen met een beperking voor te bereiden op een zo zelfstandig mogelijke en passende plek in de maatschappij. De Stichting Speciaal Onderwijs Fryslân ondersteunt en stimuleert de afzonderlijke scholen van de stichting bij de uitvoering van deze taak.

De bundeling van kennis en vakmanschap op diverse gebieden van het speciaal onderwijs die vanuit de verschillende scholen van de stichting tot stand komt, maakt van SO Fryslân een regionaal kenniscentrum op het gebied van speciaal onderwijs. SO Fryslân draagt deze kennis en de bijbehorende visie actief uit naar de maatschappelijke omgeving, zowel in de vorm van individuele advisering als in de rol van beleidsmatige gesprekspartner.

Visie
Uitgangspunt voor het onderwijs is, dat iedere leerling benaderd wordt vanuit eigen mogelijkheden. Het onderwijs is daarom maatwerk, passend bij het niveau van de individuele leerling.

Dit maatwerk wordt uitgevoerd door professionele medewerkers met specialistische kennis van de beperkingen én mogelijkheden van hun leerlingen. De individuele medewerkers en de schoolorganisatie als geheel blijven zich ontwikkelen om aan te sluiten bij veranderende omstandigheden. SO Fryslân is een onderwijsorganisatie waarin mét en ván elkaar geleerd word.

Effectief leren lukt alleen in een omgeving die passend, veilig en uitnodigend is. De specifieke faciliteiten en de fysieke kenmerken van de schoolgebouwen zijn daar op toegesneden. Het algemene schoolklimaat biedt zowel veiligheid als uitdaging. SO Fryslân biedt de leerlingen een leeromgeving die aansluit op hun behoeften en vertrouwd en stimulerend is.

Een resultaatgericht, uitnodigend onderwijsaanbod op maat.

Verbetering onderwijsinhoud
Om de kwaliteit van het onderwijs op orde te houden, werken alle scholen met een universeel verbeteringsplan. Hieruit vloeien per school verbeteringsonderwerpen voort. Alleen beleidszaken die gelden voor alle scholen worden bovenschools ontwikkeld.

• Er zal een blijvende investering plaatsvinden m.b.t. leerlijn- en methodeontwikkeling. Dit gebeurt binnen SO Fryslân op zowel schools als bovenschools niveau.

SO Fryslân stimuleert scholen tot een stevige ambitie op het gebied van de onderwijskwaliteit:

• Scholen die onder het basisarrangement van het Toezichtkader Inspectie voor het Onderwijs vallen, streven naar de Inspectie-kwalificatie ‘Goede School’.

De waarde van onderwijsinnovatie blijft groot.

• SO Fryslân wil haar resultaatgericht, uitnodigend onderwijsaanbod op maat uitdragen. Daarbij is er aandacht voor meer flexibele vormen van onderwijs, waarin het onderwijs zowel binnen als buiten de scholen van SO Fryslân aangeboden kan worden. Dit geldt voor zowel meer-geïntegreerd (Passend Onderwijs) als voor laatste kans-onderwijs (Onderwijs Zorg Arrangementen).

 Onafhankelijke toetsing
Sommige scholen binnen SO Fryslân hebben op het gebied van onafhankelijk toetsing (auditering) al kennis en vaardigheden in huis, waarvan gebruik zal worden gemaakt bij de stichtingsbrede ontwikkeling van dit onderwerp.

• Het onderwerp auditering wordt opgenomen als ontwikkelpunt voor de scholen.

• Om te bepalen op welk niveau de scholen hun onderwijsleerproces voor elkaar hebben, worden voor alle scholen periodieke auditbezoeken ingepland.

Opbrengsten stichtingsbreed
Onafhankelijke toetsing zal op het niveau van de scholen inzicht geven in de opbrengsten van het onderwijs dat de leerlingen hebben genoten. SO Fryslân wil echter ook als geheel meer inzicht hebben in de opbrengsten op bovenschools niveau:

• Er wordt onderzoek gedaan naar de onderwijsopbrengsten van SO Fryslân.

De resulterende data over onderwijsopbrengsten bieden wellicht ook kansen om meer wetenschappelijk gericht onderzoek te doen naar de effectiviteit van verschillende vormen van speciaal onderwijs. Omdat hier nog weinig literatuur over is, kan dit van betekenis zijn voor het hele werkveld. Dit leidt tot een ambitie op de lange termijn:

• De gegevens over onderwijsopbrengsten binnen SO Fryslân kunnen aanknopingspunten bieden om wetenschappelijk onderzoek te laten verrichten. SO Fryslân staat open voor deze mogelijkheid.

Meting onderwijstijd

Van de scholen wordt verwacht, dat er een duidelijk beeld kan worden gegeven van de totale onderwijstijd voor leerlingen. Met het huidige systeem is het ingewikkeld om bij te houden hoeveel onderwijstijd een leerling gedurende zijn of haar schoolloopbaan heeft gehad. SO Fryslân is bij de keuze van een alternatief deels afhankelijk van de keuzes die in de verschillende regio’s gemaakt zijn. Bij de ene school kan de keuze dus anders uitvallen dan bij de andere school, omdat ze in verschillende regio’s actief zijn.

• Het bepalen van de totale onderwijstijd voor leerlingen is een ontwikkelpunt voor alle scholen.

De beschikbare alternatieven voor het huidige systeem worden door SO Fryslân onderzocht.

Het effect van het onderwijs moet zijn, dat een leerling zo zelfstandig mogelijk deel kan nemen aan de samenleving. Veel leerlingen zijn na hun schoolloopbaan aangewezen op een plaats in de dagbesteding of de sociale werkvoorziening. Slechts een enkeling vindt uiteindelijk werk binnen het vrije bedrijf, terwijl er wel bedrijven en instellingen zijn die de leerlingen een stageplaats en begeleiding aanbieden. Een groter aantal leerlingen zou met de juiste begeleiding in aanmerking kunnen komen voor een baan binnen de reguliere bedrijven en instellingen, maar blijkbaar is het moeilijk om dit daadwerkelijk te realiseren[1]. Door in het proces Arbeidstoeleiding samenwerking te zoeken met andere VSO- en Praktijkonderwijsscholen, instanties die dagbesteding verzorgen en gemeenten kan de uitstroom van leerlingen zo goed mogelijk een blijvende arbeidsplek opleveren. Wellicht biedt, zoals uit de SWOT blijkt, de nieuwe Participatiewet hier mogelijkheden. SO Fryslân kan hier op inspelen:

• Samenwerking met andere VSO-scholen en met het Praktijkonderwijs, dagbestedings-voorzieningen en gemeenten moet worden gezocht om meer kans te maken om dit maatschappelijke probleem onder de aandacht te brengen.

• De VSO-scholen van SO Fryslân moeten er in hun contacten met bedrijven en instellingen een speerpunt van maken om deze problematiek aan de orde te stellen, zodat ook deze partijen de voordelen ervan inzien om iemand met een beperking in dienst te nemen.

[1] Een indicatie m.b.t. de uitstroom van leerlingen binnen SO Fryslân zie bijlage 2. Dit uitstroomschema is nog gekoppeld aan de brinnummers.

Veilige omgeving
Met betrekking tot een veilig schoolklimaat hebben de scholen van SO Fryslân een sterk uitgangspunt. De kleinschaligheid van de scholen zorgt ervoor, dat het contact tussen de leerlingen en medewerkers altijd persoonlijk blijft en de leerlingen zich veilig voelen.

Schaalgrootte
SO Fryslân kan wat betreft het veiligheidsbeleid niet meer volledig onafhankelijk opereren, omdat Passend Onderwijs de samenwerking met andere vormen van speciaal onderwijs met zich meebrengt. Ook bestuurlijke fusies tussen SO Fryslân en andere organisaties voor speciaal onderwijs in Fryslân behoren tot de mogelijkheden, om ook op de langere termijn kwalitatief goed onderwijs te kunnen blijven garanderen[1]. Aan een optimale bestuurlijke schaalgrootte zitten echter grenzen. SO Fryslân hecht waarde aan de menselijke maat, zowel op bestuurlijk als op schoolniveau, en zal hierop scherp toezien bij een eventuele fusie. SO Fryslân zal vooraf geen norm vaststellen, omdat de verhouding tussen schaalgrootte en menselijke maat altijd afhangt van de organisatie.

Bestuurlijke samenwerking mag echter niet ten koste gaan van de kleinschaligheid en een veilig schoolklimaat op de scholen. Bij het realiseren van voldoende onderwijsaanbod in het verzorgingsgebied blijft het bovendien van belang, dat de afstand die de leerling moet afleggen beperkt is. Dat leidt tot de volgende uitgangspunten:

• De kleinschaligheid en een veilige omgeving van de scholen moet worden geborgd.

• SO Fryslân blijft zich richten op het realiseren van een dekkend, thuisnabij onderwijsaanbod in de regio.

Veiligheidsbeleid
Het begrip ‘veilige leeromgeving’ heeft een andere betekenis gekregen de afgelopen jaren, mede gezien de ernstige incidenten die plaatsgevonden hebben in onze maatschappij. Een dekkend veiligheidsbeleid omvat daarom meer aspecten dan het interne schoolklimaat.

• Een veilig leerklimaat zal een belangrijk onderdeel zijn van ons bredere veiligheidsbeleid. Dit veiligheidsbeleid zal nog moeten worden ingevoerd binnen SO Fryslân en omvat meer beleidsterreinen op het gebied van veiligheid dan voorheen.

[1] Koersnotitie SO Fryslân, zie bijlage 3.

Respect
Op alle scholen van SO Fryslân is er blijvend aandacht voor dat leerlingen, ouders en medewerkers respectvol met elkaar omgaan, zodat leerlingen hun schoolloopbaan goed kunnen doorlopen.

Respect omschrijven
Binnen SO Fryslân is er nog geen eenduidige richtlijn die beschrijft wat onder een respectvolle omgang wordt verstaan. Juist in een tijd waar ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie binnen de scholen verder doorgevoerd moet worden, zal dit item besproken moeten worden. Zo wordt duidelijk, wat iedereen van elkaar mag verwachten en of er verschillen zijn tussen scholen, bijvoorbeeld in verband met de verschillende denominaties. Vervolgens kunnen de scholen dan bekijken hoe dit binnen hun eigen identiteit ingepast kan worden. Voor de komende jaren levert dat de volgende doelen op:

• Het onderwerp respect wordt besproken met alle betrokkenen.

• Binnen SO Fryslân wordt de inhoud van ‘Respectvolle omgang’ beschreven en vastgelegd.

Ouderparticipatie
Het betrekken van ouders bij het beleid rond respectvolle omgangsvormen zorgt ervoor, dat dit beleid op meerdere fronten wordt ondersteund. Ouderparticipatie geeft op deze wijze ook een bijdrage aan het algemene veiligheidsbeleid. Daaruit volgt het voornemen:

• Ouderparticipatie met betrekking tot het onderwerp ‘respect’ wordt gestimuleerd.

Identiteit
Respectvol met elkaar omgaan is voor elke school van SO Fryslân een onderdeel van de identiteit, maar niet het enige aspect. Daarom is het van belang dat een school kan aangeven wat zij verstaat onder de betreffende identiteit en wat dat dan betekent voor het gedrag van de medewerkers op de school. Momenteel ontbreekt een heldere definitie per school van de identiteit. Maatschappelijk gezien bestaat de neiging om in het belang van leerlingen keuzes te maken die de denominaties overstijgen, en daarom is het juist nu extra van belang om de eigen identiteit in brede zin helder te formuleren:

• De concrete invulling van de identiteit moet per school in brede zin worden beschreven.

Personeelsbeleid
De scholen bouwen aan professionele teams en werken gericht aan de hiervoor benodigde professionaliteit, onder meer door de uitvoering van een scholingsbeleid (team- en individuele scholing) en de beoordeling in de gesprekkencyclus. Bij het bevorderen van professionaliteit hoort ook een beleid ten aanzien van het borgen van de vereiste competenties.

De reeds ontwikkelde onderdelen functiebouwwerk, taakbeleid en competenties zullen onderdeel gaan uitmaken van een integraal personeelsbeleid. Dit omvat onder andere ook onderwerpen als mobiliteit, leeftijdsopbouw en payrolling. De benodigde beleidsonderdelen worden in kaart gebracht. De ontwikkeling en uitvoering van die beleidsonderdelen vindt plaats binnen de looptijd van het strategisch beleidsplan.

• Beleid om teamleden competent te houden wordt op bovenschools niveau ontwikkeld.

• Integraal personeelsbeleid wordt ontwikkeld.

• Invoering van het integrale personeelsbeleid gebeurt tussen 2015 en 2019.

Vrijwilligersbeleid
Binnen SO Fryslân is nog geen sprake van een coherent vrijwilligersbeleid. Daar staat tegenover, dat op een aantal scholen al wel gewerkt wordt met de inzet van vrijwilligers. Dat biedt de kans om bij de opzet van een algemeen vrijwilligersbeleid uit te gaan van reeds opgedane praktijkervaring. Het onderwerp zal binnen SO Fryslân worden opgepakt:

• De opzet van een samenhangend vrijwilligersbeleid wordt binnen SO Fryslân aan de orde gesteld.

Budgettering
Naast een goede (meerjaren)begroting is het belangrijk budgetten en budgetverantwoordelijken in te schakelen binnen de scholen. Enkele scholen hebben hiermee al ervaring opgedaan. Dit zou als input gebruikt kunnen worden om bovenschools beleid te maken met betrekking tot budgetten, zodat de scholen in de toekomst allemaal dezelfde werkwijze gaan hanteren.

• Beleid omtrent het budgetteren van scholen wordt ontwikkeld.

Informatie verzamelen
Bedreigingen van de goede financiële positie liggen op de loer bij veranderende wetgeving. De geldstromen worden aangepast: het beschikbare budget wordt niet meer rechtstreeks toegekend aan het speciaal onderwijs, maar is afhankelijk van de plaatsingsbeslissingen van de samenwerkingsverbanden. Daarom moet op een andere manier informatie verkregen worden om een betrouwbaar beeld te schetsen binnen (meerjaren) begrotingen. Het is dus belangrijk om goede contacten op te bouwen binnen de samenwerkingsverbanden, om de te verwachten instroom goed te kunnen inschatten.

In tijden van krimp komt hier nog een extra complicerende factor bij, namelijk de reactie van toeleverende scholen op een afname van het totaal aantal leerlingen. Het kan immers zo zijn, dat men leerlingen met een hulpvraag langer binnen de eigen school gaat houden. Inhoudelijk kan dat positief zijn, maar het maakt de inschatting met betrekking tot budgetvorming lastiger. Ook op dit vlak zijn goede contacten belangrijk. Hieruit volgt:

• De ambtelijke contacten binnen de samenwerkingsverbanden moeten geïntensiveerd worden.

Vermogenspositie
De sterke vermogenspositie van SO Fryslân heeft ook bedreigende aspecten. Een al te groot vermogenssurplus begrenst wellicht de mogelijkheden tot (aanvullende) financiering en vermindert de scherpte bij interne financiële afwegingen. Bovendien is het opbouwen van een zo groot mogelijk vermogen geen intrinsieke doelstelling van SO Fryslân en komt het in stand houden van een groot surplus niet ten goede aan de leerling en het directe onderwijs. Daar volgt uit, dat het eigen vermogen van SO Fryslân kan worden begrensd:

• Het surplus aan eigen vermogen kan planmatig worden ingezet.

Huisvesting
De nieuwe gebouwen van De Wingerd, Talryk en de Piet Bakkerschool vormen sterke troeven van SO Fryslân op huisvestingsgebied. Daarentegen zijn de gebouwen van SO Drachten, School Lyndensteyn en It Twalûk (deels) verouderd.

Brede school biedt kansen
Voor de drie laatstgenoemde scholen is er inmiddels overleg met de gemeente voor nieuwbouw, verbouw en/of uitbreiding. Er liggen mogelijkheden om een brede school te ontwikkelen waarbinnen instellingen voor kinderdagcentra, buitenschoolse opvang en eventuele andere partijen zouden kunnen participeren.

Het is van belang om de scholen in goed geouttilleerde gebouwen te huisvesten. In een tijd van krimp hebben ouders keuze. Een mooi gebouw kan ouders eerder voor één van onze scholen doen kiezen.

• SO Fryslân streeft voor alle scholen naar huisvesting in aantrekkelijke, voor de doelgroep geschikte, schoolgebouwen die voldoen aan de wettelijke eisen van de tijd.

Om dit streven tastbaar te maken wil SO Fryslân een algemeen programma van eisen (PvE) voor haar nieuwe schoolgebouwen ontwikkelen, dat antwoord geeft op de vraag: Waar moet een schoolgebouw voor de doelgroep (V)SO aan voldoen in de 21^e eeuw, rekening houdend met de splitsing SO en VSO?

Met de opzet van zo’n algemene PvE kiest SO Fryslân voor een pro-actieve houding in de onderhandelingen over geplande nieuwbouw. Een algemene PvE kan worden ingezet om richting te geven op het moment dat de besprekingen concreet worden.

• SO Fryslân stelt een algemeen Programma van Eisen voor een schoolgebouw (V)SO in de 21^e eeuw op.

Bovenschools beleid

Er is op bovenschools niveau nog geen overzicht van alle huisvestingswensen en mogelijkheden. Alle genoemde gegevens en suggesties over de huisvesting van de diverse scholen zullen worden samengevat in een notitie van SO Fryslân:

• Een nieuwe huisvestingsnotitie voor SO Fryslân wordt opgesteld.

ICT
Op het gebied van ICT kan veel winst worden behaald de komende jaren. De ontwikkelingen gaan in razend tempo, waardoor de afhankelijkheid van professionals toeneemt. Bij SO Fryslân is ICT deels weggezet bij een externe beheerder, die op basis van rapportages aangeeft welke keuzes gemaakt dienen te worden op de korte en de middellange termijn.

Afstemming
In de afgelopen jaren zijn de diverse scholen binnen SO Fryslân qua oplossingen, structuur en werkwijze op ICT-gebied gelijkgetrokken, waardoor er een grote mate van standaardisatie heeft plaatsgevonden. In de komende jaren wordt dit nog belangrijker, om de interne uitwisseling van gegevens te kunnen stroomlijnen. Met name een gedegen rapportage op basis waarvan bovenschoolse keuzes gemaakt kunnen worden is nog niet meegenomen voor elke school. Dit vergt aandacht:

• De wijze waarop leerlinggegevens worden aangeleverd op het bovenschools niveau moet worden gelijkgetrokken.

• Om nieuwe ontwikkelingen gedegen in te voeren, is standaardisatie van belang.

Lange termijnplanning
Er kan in samenwerking met de ICT-beheerders op bovenschools niveau meer worden afgestemd op het gebied van investeringen en lange termijn plannen (strategie). Op dit moment is dat nog onvoldoende doorgevoerd.

• Coördinering van investeringen en lange termijnplanning op het gebied van ICT is noodzakelijk.

ICT in het onderwijs
Binnen het onderwijs op de scholen van SO Fryslân wordt de computer al veel gebruikt, meestal als middel tot verwerking van een les en voor het aanbieden van ondersteunende beelden of aantrekkelijk oefenmateriaal. Er zijn echter nog veel meer mogelijkheden waar binnen het onderwijs van geprofiteerd kan worden. Er bestaan inmiddels een aantal leermiddelen voor het ‘nieuwe leren’ in digitale vorm (e-learning), maar ook het leren met behulp van een digitaal portfolio biedt misschien mogelijkheden. Op het gebied van ontwikkeling van digitale leermiddelen is heel veel gaande. Het is echter nog niet duidelijk, in hoeverre deze middelen geschikt zijn voor het speciaal onderwijs. Dit zou uitgezocht moeten worden:

• Onderzoek moet worden opgestart om te bekijken in hoeverre het ‘nieuwe leren’ geschikt is voor onze doelgroep.

• Bij de keuze van ICT-systemen op stichtingsniveau zal rekening worden gehouden met de benodigde ondersteuning voor diverse didactische programma’s op de verschillende scholen.

• Bij de keuze van ICT-systemen op stichtingsniveau zal rekening worden gehouden met de interne en externe communicatiebehoeften.